Historie van de (Volks)-Kerstzang
De Volkskerstzang is niet meer weg te denken uit het Dolfinarium in Harderwijk. Aan de huidige organisatie ging een ander comité vooraf. In 1970 werd namelijk al een Kerstzang gehouden waarvoor het Dolfinarium toen belangeloos door de heer Den Herder ter beschikking werd gesteld. Deze avond was voornamelijk bedoeld voor bejaarden, mindervaliden, kinderen uit kindertehuizen uit Harderwijk en omgeving en andere belangstellenden. Dat staat te lezen in de diverse krantenberichten uit die tijd, die door Marie Baron* zijn verzameld.
In 1971 werd voor het tweede achtereenvolgende jaar een Kerstzangavond gehouden met medewerking van de Gezamenlijke Koren, t.w. Prot. Interkerkelijk Koor Harderwijk, Hervormd Kerkkoor uit Heerde, Herv. Kerk- en meisjeskoor uit Kampen, Gloria Patri uit Zwolle, bij elkaar ongeveer 300 medewerkers. De muzikale begeleiding was in handen van het Noord-Hollands koperensemble, o.l.v. Gerrit van Slooten. Het geheel stond onder leiding van Willem Hendrik Zwart, organist uit Kampen.
De heer Den Herder wilde met het belangeloos beschikbaar stellen van het Dolfinarium een gebaar maken naar de omwonenden vanwege de overlast die de bezoekers van het Dolfinarium bezorgden.
Maar ook andere ondernemers zoals de busondernemingen VAD en Smit zetten belangeloos bussen in en het Rode Kruis bood de helpende hand.
Men kon zich in die tijd aanmelden bij, hoe kan het ook anders, de plaatselijke VVV.
De krantenberichten spreken over 8200 bezoekers aan deze Megafestatie waarbij de toenmalige burgemeester M.H. Malcorps, het kerstevangelie voorlas. Het Schilder’s Nieuwsblad opperde zelfs dat het evenement wel op twee avonden plaats kon vinden vanwege de grote belangstelling bij het publiek. Het Dolfinarium opende voor het eerst ook in de winter van 1971/1972 haar deuren en had daar een speciaal programma voor ontwikkeld.
Marie Baron kijkt om.
Marie vertelt in bovengoed boekje de geschiedenis van het Veluwse Strandbad en het Dolfinarium vanuit haar belevenissen als kind in de vakantietijd tot aan het moment dat ze deel uit ging maken van de formatie van het Dolfinarium. Haar ouders waren druk met hun zaken en hadden geen tijd om met hun zes kinderen leuke dingen te gaan doen. Ze brachten dus veel tijd door op het Veluws Strandbad. De oudsten moesten op de kleintjes letten en later moesten ze in de zaken van hun ouders helpen.
Op 23 jarige leeftijd startte Marie als seizoenskracht bij het Dolfinarium.
Ontstaan van het Dolfinarium.
Door de Verenigde Harderwijker Toeristenbedrijven werd Harderwijk aangeprezen als het Scheveningen a/h IJsselmeer. Er waren 5 topattracties in Harderwijk: rondvaarten, het strand, de speeltuin en het Robarium. Ook kon er worden gekanood. In 1960 bouwde Frits den Herder zijn woonhuis dat nu middenin het park staat. Op de plaats waar nu de Koepel staat was in die tijd een camping.
De badhokjes op het strand zijn nog steeds in gebruik bij de trainers en duikers van het Dolfinarium.
Als attractie was er een Robarium ingericht met zeehonden en zeeleeuwen. Ome Piet van Graffeiland liet de dieren werken voor een beloning met verse vis. Voor het publiek toen heel bijzonder om deze dieren van zo dichtbij te kunnen meemaken.
De familie Den Herder was heel inventief want met de rondvaartboten haalde ze de toeristen met bepakte fietsen op uit Amsterdam en boden ze dan de topattracties van Harderwijk aan.
Uiteindelijk was het de ontmoeting van Frits den Herder met Dudok van Heel uit Emmeloord waardoor er plannen voor een Dolfinarium kwamen.
Op 1 april 1965 kwamen de eerste vier dolfijnen naar Harderwijk en op 8 juli 1965 opende burgemeester Gijs Numan van Harderwijk het Dolfinarium. Het was toen nog een grote open bak maar voor het publiek werd al snel een afdak gebouwd zodat ze droog de show konden bekijken. Een tribune bood plaats aan 600 bezoekers maar dat was niet genoeg om alle bezoekers de presentatie van 10 minuten per keer te laten bijwonen.
De eerste trainer Henk van der See sprak nog over vissen maar tegenwoordig weten we beter want dolfijnen zijn zoogdieren.
In 1968 werd de Koepel in gebruik genomen zodat 2500 bezoekers tegelijk de presentatie konden bijwonen en daarmee was het Dolfinarium het grootste overdekte dolfijnenstadion ter wereld. In dat jaar trok het Dolfinarium het record aantal van 1 miljoen bezoekers.
Arie van de Vaart werd de 2e trainer en toen Henk van der See vertrok werd Teun Dokter gevraagd, maar Teun zag dat niet direct zitten omdat hij net machinist was geworden op de Kasteel Staverden. Na veel aandringen van “baas Frits” zwichtte hij en een jaar later, na een korte opleiding, stond hij binnen veertien dagen in de show.
Al doende leerde hij van de dolfijnen hoe met ze om te gaan en in 1982 maakte hij het eerste symposium mee in de VS waar hij zijn eerste contacten legde. Dat netwerk kwam hem in de volgende jaren uitstekend van pas en hij groeide uit tot een van de grootste deskundigen op het gebied van dolfijnen en andere zeezoogdieren. Hij werd hier ook koninklijk voor onderscheiden en treedt nog altijd op als adviseur bij het Dolfinarium.
Einde eerste kerstzang.
Doordat het Dolfinarium in andere handen kwam werd de organisatie van de Kerstzang na 19 jaar, in 1989 gestopt.
Volkskerstzang herleeft.
De muziekvereniging Stedelijke Harmonie Harderwijk, opgericht in 1876 heeft heel lang meegewerkt aan zanguitvoeringen die plaats vonden onder regie van de kerkelijke instellingen, zowel op straat, bij het gemeentehuis en zelfs in het, toen enige, overdekte winkelcentrum “Stadsdennen”.
Totdat in 1993 het toenmalige bestuur van de muziekvereniging op zoek was naar een evenement en het idee ontstond om een massale Volkskerstzang te organiseren in Harderwijk.
Een droom komt uit…
De initiatiefnemer Wouter Groeneweg, toen voorzitter van de muziekvereniging, had een droom: “mensen die vanuit alle delen van de stad naar een grote hal komen en daar met elkaar kerstliederen zingen om de sfeer van kerst op te roepen”. De onvergetelijke herinnering uit zijn kinderjaren te Dordrecht toen hij op jonge leeftijd met zijn ouders op kerstavond naar een grote hal ging aan het “Groot Hoofd” waar een muziekvereniging kerstliederen speelde, het publiek kerstliederen zong en de burgemeester het kerstverhaal vertelde, die herinnering wilde hij weer levend maken. Los van kerkelijke gezindte, achtergrond of opvoeding, gewoon en voor alle mensen. Hij kreeg de andere bestuursleden van de muziekvereniging mee en samen met Bertus Kuik de toenmalige penningmeester van de muziekvereniging, werkte hij de plannen uit. Er werd samenwerking gezocht met een koor en uitgekeken naar een grote hal. De enige grote hal in Harderwijk is de Koepel van het Dolfinarium, daar konden ruim 2000 mensen in.
Door samenwerking met ‘t Hierder Zangkoor ontstond overleg over een dergelijk evenement en werd het idee ook bij het koor omarmd. Toen was het nog zaak de directie van het Dolfinarium mee te krijgen want alleen daar is een grote ruimte waar enige duizenden mensen in kunnen.
Op 26 april 1994 gaf de muziekvereniging Stedelijke Harmonie Harderwijk, voor het eerst en met succes een concert samen met ‘t Hierder Zangkoor en het Nunspeets Mannenkoor, in het filmtheater op het zeezoogdierenpark. De geboden kwaliteit bij dat “voorjaarsconcert” was voor de toenmalige directie van het Dolfinarium reden om aan het initiatief: “een Volkskerstzang” in de Koepel van het zeezoogdierenpark te organiseren, haar medewerking te verlenen.
Zo vond in december 1994 dan de eerste editie plaats van de Volkskerstzang Harderwijk, zoals die nu nog jaarlijks wordt gehouden in de Koepel van het Dolfinarium. Traditiegetrouw werd de beschermheer van de vereniging (de burgemeester van Harderwijk) gevraagd het kerstverhaal voor te dragen maar wegens bestuurlijke verplichtingen kon hij daar geen gevolg aan geven. Daarom stelde hij voor dat zijn echtgenote Nella de Groot, het kerstverhaal zou voordragen. Wegens groot succes is Nella het kerstverhaal blijven voordragen en elk jaar wist zij er weer een andere draai aan te geven dan weer met gedichten en een ander jaar weer meer verhalend in eigen woorden. Zo trad Nella toe tot het Comité Volkskerstzang als vicevoorzitter. Zij heeft 22 jaar lang haar medewerking verleend en vanaf 2016 het stokje overgedragen aan Margreet Agterhuis, directeur bij CBS de Schakel in Harderwijk.
In de beginjaren was er uitsluitend verwarming voor de dieren omdat er in de winter geen shows werden gegeven. Het gevolg was dat de organisatie zelf zorg moest dragen voor stookolie en “heaters”. Het gevolg van het opwarmen was condens dus moesten er ploegen worden geformeerd die alle 2200 kuipjes droog moesten maken, dat was wel een hele organisatie maar ook “oergezellig” volgens de oudgedienden.
In het bijzonder de technische mannen Willem den Besten en Henk van de Weijer van ’t Hierder zangkoor droegen hun steentje bij door een enorm podium te bouwen over de bassins waardoor alle 200 koorleden en het 65 muzikanten tellende orkest op het podium konden staan. Na afloop van de uitvoeringen en het podium weer was afgebroken kwam de brandweer de bassins schoonzuigen en controleren of er geen rommel zoals nietjes, snoeppapiertjes of paperclips in het water terecht waren gekomen, want daardoor zouden de dolfijnen schade op kunnen lopen.
In het derde jaar verbouwde het Dolfinarium haar decor en mocht er geen podium meer worden gebouwd over het bassin. De koren moesten toen op de tribunes plaats nemen. Deze situatie is nog steeds zo. Nadeel hiervan is de balans tussen orkest en koren voor het publiek. De verbouwing had ook een voordeel want nu mocht het grote scherm worden gebruikt, waarop door zorg van Marcel Horsthuis elk jaar de teksten van de liederen werden geprojecteerd.
Elk jaar worden er opnieuw programma’s verstrekt en deze kunstwerkjes worden al die jaren al gemaakt door Ton Pors van AMC die daarbij ook nog vaak de drukker vond die het geheel sponsorde.
De PR moest ook worden verzorgd, vooral in de beginjaren was het van belang de mond tot mond reclame op gang te brengen. Door het inschakelen van de plaatselijke VVV voor de uitgifte van de entreebewijzen, kreeg de PR ook een gezicht, door de kantoorhoudster van de VVV. De plaatselijke krant “Het Schilders Nieuwsblad”, tegenwoordig “Het Kontakt”, sponsorde de affiches die in Harderwijk, Ermelo en de plaatsen waar de gastkoren vandaan komen, worden opgehangen door de leden van de beide organiserende verenigingen en de gastkoren.
Was het in de beginjaren nog mogelijk door middel van sponsoring en een vrijwillige donatie van het publiek het evenement te bekostigen, toen het Dolfinarium in andere handen kwam, moest de organisatie huur betalen en liepen de kosten zo hoog op dat er wel entree moest worden geheven, geheel tegen de wens van de initiatiefnemers in. In dezelfde periode ging het economisch slechter en droogde de sponsoring voor een deel op. De laatste jaren is Foppen Paling en Zalm een belangrijke sponsor van de Volkskerstzang. Bedrijven kijken kritischer naar de doelen waar zij geld aan uitgeven en ook de vrijwillige collecte is een te riskante bron van inkomsten, zodat werd besloten om entree te heffen, het bedrag werd vastgesteld op € 3,50. De gemeente Harderwijk vond het initiatief prachtig, zeker omdat er niet werd aangeklopt voor subsidie en het de gemeente geen geld kostte. Uiteindelijk besloot de gemeente zelfs belasting te gaan heffen op dit soort evenementen zodat zij ook een graantje van het succes kunnen meepikken. Een bezwaar werd ingediend, omdat het hier een evenement betreft voor de eigen inwoners maar dat had geen effect, de gemeente bleef bij haar standpunt dat het Dolfinarium voor elke bezoeker € 0,25 dient af te dragen. Dat bedrag werd doorberekend en dus op de entreeprijs gezet. De oorspronkelijke doelstelling, dat de Volkskerstzang gratis moet zijn, voor iedereen toegankelijk dus laagdrempelig, is wat dit betreft niet gehaald.
In 2001 is het comité Volkskerstzang een rechtspersoon geworden en verder gegaan als stichting, de Stichting Volkskerstzang Harderwijk.
In 2002 kon de Volkskerstzang niet in de koepel worden gehouden vanwege een grote verbouwing, reden voor het bestuur van de Stichting om uit te wijken naar de sporthal, maar dat was zo’n grote tegenvaller dat toen er weer een ingrijpende verbouwing van de koepel plaats vond in 2012 het bestuur van de Stichting besloot een jaar over te slaan.
In 2018 is aan de samenwerking met ‘t Hierder Zangkoor een einde gekomen. Het laatste optreden als een van de vaste medewerkers vond plaats op 11 en 12 december 2018. Vanwege de hoge gemiddelde leeftijd van de koorleden heeft het bestuur van ’t Hierder Zangkoor besloten de samenwerking te moeten beëindigen.
In 2019 wordt de 25e editie van de Volkskerstzang gehouden, waarvan 24 keer in de koepel van het Dolfinarium.
Het bestuur.